Optimistic Roll-up และ ZK Roll-up คืออะไร? แตกต่างกันอย่างไร?





Optimistic Roll-up vs. ZK Roll-up



เนื่องจากจำนวนผู้ใช้ Ethereum เพิ่มมากขึ้น ส่งผลให้เครือข่ายเกิดอาการแออัดจนไม่สามารถรองรับได้เพียงพอ ผลที่ตามมาคือค่าธรรมเนียมในการทำธุรกรรมนั้นสูงขึ้น ใครอยากได้ก่อนก็ต้องจ่ายแพงกว่า



เพื่อแก้ปัญหาเหล่านั้นจึงมีการพัฒนาบน Layer-2 ซึ่งเป็นการเพิ่มชั้นของเครือข่ายขึ้นมาที่เปรียบเสมือนทางลัด และมีการใช้เทคโนโลยีต่าง ๆ มาพัฒนาให้มีประสิทธิภาพในการทำธุรกรรมมากยิ่งขึ้น



และเทคโนโลยีที่มีการใช้กันมากนั่นก็คือ Optimistic Rollups และ Zero-Knowledge Rollups ว่าแต่มันคืออะไร? ไปดูกัน!





Optimistic Rollups คืออะไร ?



Optimistic Rollups คือโปรโตคอล Layer-2 ที่ออกแบบมาเพื่อเพิ่มความสามารถในการรองรับการใช้งาน (Scalability) ให้กับเครือข่าย Ethereum โดยลดการคำนวณบนเครือข่ายหลัก ทำให้สามารถขยายการรองรับธุรกรรมได้ถึง 10-100 เท่า และยังช่วยลดค่าธรรมเนียมให้กับผู้ใช้อีกด้วย



Optimistic Rollups จะทำการรวมธุรกรรมนอกเครือข่ายจำนวนมากเข้าด้วยกันเป็นชุดก่อนส่งไปยังเครือข่ายหลัก ซึ่งขั้นตอนนี้จะช่วยลดค่าธรรมเนียมได้อย่างมากเนื่องจากไม่จำเป็นต้องส่งธุรกรรมหลายครั้ง ซึ่งการตรวจสอบธุรกรรม  Optimistic Rollups จะใช้หลักการ ส่งไปก่อนแล้วถ้าหากสามารถตรวจสอบได้ว่าข้อมูลไม่ถูกต้องจึงค่อยนำออกมา



ปัจจุบัน Optimistic Rollups มีการนำไปใช้มากที่สุดในบรรดาโปรโตคอล Layer-2 เนื่องจากความง่ายในการปรับใช้กับการพัฒนาแอปพลิเคชัน นอกจากนี้ยังสามารถรองรับ Smart Contract ที่ใช้งานได้ทันที





Zero-Knowledge Rollups คืออะไร ?



Zero-Knowledge Rollups (ZK Rollups) คือเทคโนโลยีที่เพิ่มความสามารถในเรื่อง Scalability ให้กับเครือข่าย Ethereum เช่นกัน โดยใช้ Zero-knowledge proof ซึ่งเป็นการพิสูจน์ความถูกต้อง โดยที่ไม่ต้องเปิดเผยข้อมูลจริงเบื้องหลัง ทำให้สามารถเพิ่มประสิทธิภาพการทำงานในการตรวจสอบธุรกรรมได้ดียิ่งขึ้น



ZK Roll-up ถูกนำมาปรับใช้บน Layer-2 เพื่อแก้ปัญหาของ Layer-1 ของ Ethereum  โดยช่วยลดปริมาณข้อมูลที่ต้องส่งไปยังบล็อกเชนด้วยการรวมธุรกรรมจำนวนครั้งละมาก ๆ ไว้ในธุรกรรมเดียว และมี Smart Contract คอยตรวจสอบธุรกรรมย่อย



ในการตรวจสอบธุรกรรม ZK Roll-up จะใช้หลักการที่ข้อมูลทุกอย่างจะต้องถูกตรวจสอบก่อนจึงจะส่งไปยังเครือข่ายหลัก โดยจะมีกระบวนการตรวจสอบและเข้ารหัสที่แสดงให้เห็นว่าธุรกรรมถูกต้องก่อนที่จะส่งไปยังเครือข่ายหลัก





Optimistic Rollups และ Zero-Knowledge Rollups แตกต่างกันอย่างไร?



ประการแรกคือ Optimistic Rollups มีการตรวจสอบโดยจะส่งธุรกรรมไปที่เครือข่ายหลักก่อนแล้วถ้าหากสามารถตรวจสอบได้ว่าข้อมูลไม่ถูกต้องจึงค่อยนำออกมา ในขณะที่ ZK Roll-ups จะมีลักษณะที่ตรงกันข้ามคือทุกอย่างต้องถูกตรวจสอบก่อนจึงจะส่งไปยังเครือข่ายหลัก



ในเรื่องของความเร็วนั้น ZK Roll-ups สามารถทำได้ดีกว่า Optimistic Rollups เนื่องจาก Optimistic Rollups ต้องใช้เวลาในการตรวจสอบความถูกต้องนานกว่า แต่ ZK Roll-ups นั้นกำลังอยู่ในช่วงพัฒนาให้มี Ethereum Virtual Machine (EVM) ทำให้เสียเปรียบในเรื่องของการปรับใช้งานกับ dApps ต่าง ๆ ซึ่ง Optimistic Rollups ทำได้ดีกว่ามาก



อย่างไรก็ดี Vitalik Buterin ผู้ร่วมก่อตั้ง Ethereum ได้พูดที่ ETHSeoul ว่า ZK-Rollups อาจจะเอาชนะ Optimistic Rollups ในสงคราม Layer-2 ของเครือข่าย Ethereum ก็เป็นได้ โดยมองว่าแม้ Optimistic Rollups จะมีอายุมากกว่า แต่พื้นฐานของเทคโนโลยี ZK Roll-ups จะช่วยให้สามารถแทนที่ Optimistic Rollups ได้ในระยะยาว 





สรุป



Rollup ทั้ง 2 ประเภทนั้นคือเป็นสิ่งสำคัญที่ช่วยให้ผู้คนหันมาสนใจใช้งานเครือข่าย Ethereum มากขึ้นเนื่องจากสามารถเพิ่มประสิทธิภาพการใช้งานที่ดียิ่งขึ้น และแต่ละประเภทก็มีจุดเด่นต่างกันออกไป เรายังคงต้องติดตามการพัฒนาทั้ง ZK Roll-up และ Optimistic Roll-up เพื่อเลือกใช้งานเทคโนโลยีที่เพิ่มประสิธิภาพได้มากที่สุด





อ้างอิง



Zkcross, ethereum, blockspaper, chaindebrief, zkrollups, siamblockchain, bitcoinethereumnews, vitalik, matter-labs